بن سای جنسینگ مینیاتوری کد BB011

بن سای جنسینگ مینیاتوری

بن سای و روش های نگهداری آن

بُن سای (Bonsai) یا درختچه منیاتوری، هنر پرورش درختان و گیاهانی است که در اندازه های کوچک و مینیاتوری ایجاد می‌شوند. بن‌سای، درخت کامل یا گیاهی است که در گلدان به صورتی پرورش داده می شود که در اندازه مینیاتوری تولید می شود و ارتفاع کوتاهی دارد. با افزایش عمر درخت، ارتفاع آن افزایش پیدا نمی کند به گونه ای که مثلا درخت 200 ساله نهایت ارتفاعی که دارد حدود 40 تا 70 سانتی متر است.  

مفهوم واژه بن‌ سای

در ژاپنی بن (Bon) به معنی بشقاب (سینی و گلدان) و سای (Sai) به معنی کشت و کار است ولی به طور کلی ترکیب بن‌سای (Bonsai) را می‌توان کاشته شده در سینی یا از نظر ترجمه ژاپنی آن را «درخت در گلدان» معنا کرد. از آنجا که پرورش گیاه به صورت بن‌سای، شبیه سازی شکل درخت در اندازه کوچک‌تر  و مینیاتوری است، در زبان فارسی واژه بن‌سای به معنای دارسان (همانند دار و درخت) می باشد.

تاریخچه پیداش بن‌سای

از اولین کسانی که از درختچه های طبیعی استفاده کردند و در منازل و باغ های خود، کاشت درختچه های مینیاتوری را رواج دادند و کم کم درختچه های کوچک را به داخل گلدان انتقال دادند و استفاده های تزیینی و دکوری از درختچه های مینیاتوری در گلدان کردند چنی ها بودند. همزمان با چینی ها ژاپنی ها نیز کار کاشت درختچه های مینیاتوری و زینتی در گلدان را شروع کردند و البته با ظرافت بیشتر. با توجه به تاریخ و اطلاعات به دست آمده فلسفه پیدایش درختچه های مینیاتوری بن سای مربوط به اوایل قرن چهاردم می رسد. البته این زمان دقیق نیست و با توجه به شواهد به دست آمده پرورش بن سای و کاشت درختچه های بن سای مربوط به حدود هزار سال قبل در چین است.

پرورش بن سای فلسفه های مختلف و جذابی دارد. در کشور ژاپن فلسفه پیدایش بن سای بیانگر ترکیب عقاید قدرتمند و با قدمت و هماهنگی و هارمونی بین طبیعت، روح و انسان است. ژاپنی ها از این درختچه به شکل نمادین در مراسم های خود استفاده می کردند و این گیاه مقدس را بسیار قابل احترام می دانستند تا جایی که اصلا این درختچه را بیرون از منزل قرار نمی دادند. با گذشت زمان تنوع بن سای بالا رفت و مدل های مختلف آن پرورش داده شد. این هنر ادامه یافت تا این که در قرن های هفدهم و هجدهم به اوج موفقیت رسید. تفاوتی که بن سای با گذشت زمان پیدا کرد ظرف کاشتش بود که متنوع تر و البته کوچکتر شدند.

در کشور ژاپن بن سای نوعی هویت و تاریخ محسوب می شود و بسیار برایشان مقدس و قابل احترام هست. نگهداری از انواع بن سای با مدل های مختلف به نوعی ترویج هنر،فرهنگ و سنت این کشور می باشد. واژه بن سای و درختچه های مینیاتوری توسط افرادی که به ژاپن سفر می کردند به سراسر جهان منتقل شد و از بن سای به عنوان درختچه های کوچک و فانتزی که نمایش کوچک و ظریفی از درختان بزرگ و ستبر در گلدان های کوچک و مینیاتوری است یاد میشد. پس از آشنایی اکثرا افراد جهان با بن سای این گیاه جذاب در نمایشگاه های معتبر و جهانی که در کشور فرانسه برگزار می شد حضور پیدا کرد و به طور رسمی معرفی شد.

امروزه بن سای نماد و بیانگر فرهنگ و سنت در کشور ژاپن و چین می باشد و مثل گذشته دیگر محدود به خانواده های ثروتمند و دارای موقعیت اجتماعی بالا نمی باشد. در حال حاضر در جای جای جهان از درختچه های بن سای در منازل استفاده می شود و از زیبایی درختان بزرگ در اندازه های مینیاتوری لذت می برند.

تفاوت درختچه بن سای با درختچه های زینتی

درختچه بن سای به علت رشد در یک محیط محدود و کوچک، از نظر تبادلات مواد غذایی، با درخت و درختچه هایی که در باغچه یا طبیعت رشد می کنند متفاوت است .درختان و درختچه ها برای جذب مواد غذایی ریشه خود را در خاک گسترش می دهند و شاخه های آنها با توجه به میزان مواد غذایی، نور و دیگر نیاز های حیاتی که از محیط می گیرند رشد می کنند .درختان تا جایی که ریشه گسترده شود و توانایی ارسال مواد غذایی را به قسمت های بالاتر را داشته باشند رشد می کنند و افزایش ارتفاع خواهند داشت، پس از آن به مرور زمان سن درخت افزایش پیدا کرده و کم کم درخت رو به پیری رفته و سرانجام از بین خواهد رفت. اما در درختچه بن سای به این شکل نیست میزان تبادلات ریشه و اندام هوایی در بن سای، به پرورش دهنده آن بستگی دارد. هرچه میزان تبادلات بیشتر باشد، بن سای بلندتر می‌شود و رشد بیشتری خواهد داشت. در درختچه بن سای تعادل میان اندام های هوایی گیاه و اندام های زمینی حائز اهمیت است هرچه این تعادل بیشتر باشد رشد گیاه مناسب تر خواهد بود.

تفاوت دیگر درختچه بن سای با دیگر درختچه ها در عمر بالای آن است. ریشه گیاه بن سای نیاز به هرس مرتب و برنامه ریزی شده دارد هرس مرتب و منظم موجب تولید اندام های جدید و جوان می شود و همین امر موجب طولانی کردن عمر گیاه می گردد. ضمن این که باتوجه به ارتفاع کوتاه بن سای، گیاه می تواند به راحتی مواد غذایی را به قسمت های بالایی انتقال دهد و رشد گیاه بدون هیچ مشکلی ادامه پیدا کند.

گیاه بن سای چه خصوصیاتی باید داشته باشد؟

1- گیاهی که برای پرورش بن سای انتخاب می شود باید نهال بوده و از لحاظ ارتفاع کوچک باشد.

2- حتما داراری ریشه های محکم، قوی و گسترده باشد.

3- تنه و شاخه های گیاه باید کاملا سالم باشند تا به راحتی بتوان شاخه ها را فرم دهی کرد.

4- بهتر است گیاهی که برای پرورش بن سای انتخاب می شود جزء درختان و درختچه هایی باشد که با دوام و دارای طول عمر بالایی باشند.

مراحل پرورش بن سای

1-پس از این که گیاه مورد نظر خود برای پرورش به شکل بن سای را انتخاب کردید باید دور تا دور گیاه خالی شود و گیاه با کمترین میزان ریشه با رعایت نکات باغبانی از محل رویش خود جدا شود.

2- گیاه را که از محل رویش خود جدا کردید حتما با یک گونی یا پارچه دور تا دور ریشه را بپوشانید و پس از آن با استفاده از نخ و سیم گونی و پارچه را محکم کنید.

3- ریشه ها باید کوتاه شوند اما کوتاه کردن ریشه کاملا تخصصی باید باشد اگر از قسمت های درست ریشه کوتاه نشود به ریشه آسیب وارد شده و گیاه از بین خواهد رفت. بهتر است که کوتاه کردن ریشه به شکل مورب انجام پذیرد. نکته ضروری در قطع کردن ریشه ها تخصص لازم است اگر تخصص لازم در انجام این کار را ندارید به هیچ وجه انجام ندهید و لطفا عمل قطع ریشه توسط افراد متخصص این کار انجام پذیرد.

4- عمل قطع کردن ریشه ها که انجام شد باید عمل سیم پیچی ریشه و تنه گیاه آغاز شود که این عمل هم کاملا تخصصی می باشد. به علت این که گیاه انتخابی شما جوان می باشد و تنه منعطف است با عمل سیم پیچی به راحتی می توان فرم تنه و شاخه ها را به شکل مورد نظر تغییر داد.

سیم پیچی کردن بن سای (wiring)

سیم پیچی کردن از مهم ترین عملیات در پرورش بن سای است. تنه گیاه و شاخه ها توسط سیم پیچ شدن به شکل نهایی مورد نظر تغییر می کنند. برای سیم پیچ کردن گیاه بن سای از سیم های مسی استفاده می کنند که به دور تنه و شاخه ها پیچیده می شود و با توجه به شیوه پرورش مورد نظر گیاه بن سای را وادار به رشد به شکل دلخواه می کند. معمولا عمل سیم پیچ کردن بن سای از قسمت پایینی شروع شده و به سمت قسمت های بالایی گیاه انجام می شود. 

از سیم های نازک تر برای شاخه های جوان تر گیاه استفاده می کنند و سیم هایی با ضخامت بیشتر برای تنه و شاخه های ضخیم تر استفاده می شود. عمل سیم پیچی کردن کاملا تخصصی بوده و باید با نهایت دقت انجام شود تا از شکسته شدن شاخه ها در اثر کشش بیش از حد یا زخمی شدن پوست تنه جلوگیری شود. 

سیم پیچی کردن گونه های مختلف گیاهی در فصل های مختلف انجام می شود مثلا سیم پیچی سوزنی برگان و مخروطی ها بهتر است در اواخر زمستان انجام شود و پهن برگان در اوایل فصل بهار. 

پس از سیم پیچی کردن کامل گیاه حدودا شش تا دوازده ماه بعد باید سیم ها از گیاه جدا شوند. اگر دیرتر اقدام به جداکردن سیم ها از گیاه کنید ممکن که سیم ها در پوست تنه فرو بروند و به تنه صدمه وارد شود. مرحله فرم دهی  و خم کردن شاخه ها و ایجاد شکل نهایی پس از مرحله سیم پیچی انجام می شود.

 چند نکته مهم در نگهداری بن سای

1- گیاهی که به تازگی به شکل بن سای پرورش داده شده است به هیچ عنوان نباید در معرض باد شدید قرار داده شود.

2-خاک اطراف گیاه بن سای نباید خشک شود، برای آبیاری گیاه حتما برنامه ریزی داشته باشید که گیاه دچار تنش خشکی خاک نشود.

3-در روزهای اولیه بن سای را در معرض نور مستقیم آفتاب قرار ندهید، بهتر است که گلدان گیاه در محیطی نیمه سایه قرار گیرد. 

4-بن سای تازه پرورش داده شده تا یک الی دو ماه نیاز به کوددهی ندارد، پس از آنکه که بن سای شما شروع به تولید برگ های جدید کرد و نشانه های رشد رویشی را در گیاه دیدید با توجه به فصل برنامه کوددهی را آغاز کنید.

5-زمانی که گیاه شروع به رشد کرد و جوانه های متعددی تولید کرد، با توجه به روش پرورش بن سای خود جوانه ها و برگ های اصلی را نگه دارید و شاخه ها و برگ های اضافی باید حذف گردند.

6-پس از آن که بن سای کاملاً شکل نهایی خود را گرفت، می توانید آن را به گلدان دیگری انتقال دهید، بهتر است عمل تعویض گلدان در فصل بهار انجام گردد.

هرس بن سای

عمل هرس در کنترل ارتفاع درختچه بن سای و پرورش بن سای اهمیت زیادی دارد. شاخه ها، برگ ها و ریشه ها باید مرتب هرس شوند تا بن سای به شیوه پرورش موردنظر در آید. هرس کردن سرعت رشد و نمو بن سای را کاملا کنترل می کند.

هرس فرم دهی بن سای

هرس فرم دهی بر روی شاخه ها انجام می گردد، با سیم پیچی کردن گیاه می توان شاخه ها را فرم دهی کرد و شکل نهایی درختچه بن سای را ایجاد کرد.

هرس شاخه بن سای

رشد شاخه های گیاه بن سای باید کنترل شده باشد تا شیوه پرورش بن سای که انتخاب کرده اید حفظ شود. به همین منظور باید شاخه ها با توجه به شیوه پرورشی هرس شوند. نکته ضروری در هرس شاخه این است که شاخه های اصلی باید حفظ شوند و شاخه های فرعی و اضافی حذف شوند.

هرس برگ بن سای

بهتر است گیاه بن سای دارای برگ های کمی باشد به علت این که هرچه برگ های بن سای بیشتر باشد گیاه رشد بیشتری خواهد داشت، از این رو حتما درختچه بن سای باید دارای برنامه هرس برگ باشد. هرس برگ های باید با توجه به شکل و شیوه نهایی پرورش بن سای باشد. هرس برگ باید طی چند مرحله انجام شود و به یک باره تعداد زیادی از برگ ها حذف نشوند، حذف شدید برگ ها باعث وارد شدن شوک به بن سای شده و به گیاه صدمه می زند. در هر مرحله هرس حتما از وسایل کاملا بهداشتی و ضدعفونی شده استفاده شود. ضمنا تمامی بخش هایی از گیاه که هرس می شوند با محلول های ضدعفونی کننده مخصوص گیاه ضدعفونی شوند.

هرس ریشه بن سای

عمل هرس ریشه معمولا باید یک بار در طول سال انجام شود، هرس ریشه از اصلی ترین اعمال در کنترل رشد گیاه است به همین دلیل حتما این کار باید توسط متخصص انجام گردد تا ریشه های اصلی قطع نشوند و به درختچه شوک وارد نشود. حتما در زمان هرس ریشه از وسایل کاملا بهداشتی و ضدعفونی شده استفاده شود که گیاه دچار قارچ نشود.

انواع فرم‌های پرورش بن‌سای

1- فرم ایستاده (رسمی)

درختچه های بن‌سای که داراری یک تنه راست و مخروطی شکل هستند معروف به فرم ایستاده رسمی یا سبک چکان (chokkan) هستند. در فرم ایستاده (رسمی) درختچه بن سای، شاخه های پایینی ضخیم و گسترده هستند و شاخه های بالایی کوتاه و کم ضخامت هستند.

2- فرم ایستاده (غیررسمی)

درختان بن‌سای که دارای خم و انحنا در تنه هستند اما قسمت بالایی درخت هم راستا با جایی است که تنه از خاک بیرون آمده است را  بن سای با فرم ایستاده غیررسمی یا سبک میگی (moyogi) می نامند.

3- فرم کج (شیبدار)

درختان بن‌سای که دارای تنه و شاخه های کج و شیب دار هستند و معمولا تنه با شیب از خاک بیرون آمده و سرشاخه های گیاه به سمت راست یا چپ گلدان متمایل شده است را فرم کج یا شاکان (shakan) می نامند.

روش های تربیت بن سای

1-  روش ساقه راست متقارن

در روش ساقه راست متقارن درختچه به نحوی پرورش داده می شود که تنه به صورت مستقیم و عمودی رشد کرده و شیوه تربیت به گونه ای است که درختچه در حالت کاملا طبیعی رشد کرده است. 

2- روش ساقه راست نامتقارن

در روش ساقه راست نامتقارن (lopsided straight) مشابه روش ساقه راست متقارن درخت به سمت بالا و مستقیم رشد کرده ولی تنه درختچه دارای خم و انحنا می باشد. در این روش کمی راس ساقه به یک سمت کج شده است.

3- روش اریب 

روش اریب (Shakan) یکی از ساده ترین روش های تربیت بن سای است. در این روش تنه درختچه زاویه حدودا 45 درجه دارد که به سمت راست یا چپ متمایل می شود. در روش تربیتی اریب شکل شاخه ها افقی رشد کرده یا به سمت بالا متمایل می شوند. درختچه هایی که به این روش پرورش داده می شوند به علت داشتن تنه های کج و خمیده برای بیننده جذاب بوده و این حالت را در ذهن ایجاد می کنند که در اثر نیروهای طبیعی گیاه به این شکل درآمده است.

4-روش باد زده (بر باد رفته)

در روش باد زده (Fukinagashi) یا به اصطلاح بر باد رفته گیاه به گونه ای تربیت داده می شود که انگار درخت در مکانی پر باد و بادخیز زندگی کرده است و خمیدگی تنه و شاخه ها در جهت وزش باد بوده و این حالت را در ذهن ایجاد می کند که این گیاه مدت ها در مکانی طوفانی و بادخیز در پیکار با طبیعت بوده است. 

5-روش اِس (S)

در روش اس شکل (S) پیچ و خم هایی به شکل حرف S در تنه ایجاد شده است که به همین علت به این اسم معروف شده است.

6-روش آبشاری

روش آبشاری (Kengai) نشان دهنده آن است که یک سری عوامل طبیعی موجب گردیده درخت به این شکل در آید. روش آبشاری این حس را در ذهن القا می کند که درختی بر روی صخره ای پر شیب به سمت پایین خم شده است یا برف و بوران سنگین باعث خم شدگی تنه درخت شده است. این روش نسبت به روش های دیگر دشوار تر هست به دلیل این که رشد گیاه مخالف نیروهای طبیعی است.

7-روش دو تنه

روش دو تنه (sokan) بسیار در طبیعت یافت می شود ولی در تربیت بن سای کمی دشوار است. در این روش ریشه مشترک بوده و تنه به دو قسمت تقسیم شده است، در اصل درختی است که دارای دو تنه مجزا می باشد. معمولا یکی از تنه ها بلندتر از تنه دیگری است.

8-روش چند تنه

در روش چند تنه (Kabadachi) مشابه روش دو تنه ریشه مشترک بوده ولی درخت دارای سه تنه یا بیشتر است که معمولا تنه مرکزی مستقیم تر و بلند تر از تنه های مجاور می باشد. تنه های کناری کوتاه تر هستند و دارای خم های بیشتری نسبت به تنه مرکزی هستند.

9-روش جنگل

روش جنگل بسیار مشابه روش چند تنه هست منتهی در روش چند تنه ریشه مشترک و درخت دارای تنه های متعدد می باشد ولی در روش جنگل چندین درخت استفاده می شوند که معمولا درختان بزرگتر در مرکز گلدان و درختان کوچکتر و کوتاه تر در کناره های گلدان کاشته می شوند.

10-روش ریشه روی صخره

در طبیعت ریشه برخی از درختان در جستجوی مواد غذایی از سنگ ها و صخره ها عبور می کنند. برای این که بتوان این شیوه طبیعی را در تربیت بن سای به کار برد باید از یک تکه سنگ یا صخره در گلدان استفاده کرد و ریشه بن سای روی صخره رشد کند. در روش ریشه روی صخره در واقع ریشه اصلی درون خاک قرار دارد و یک قسمت ضخیم ریشه بیرون از گلدان قرار می گیرد و بر روی تکه سنگ رشد داده می شود.

11- روش ریشه درون صخره

همانطور که در روش ریشه روی صخره (Ishisuki) گفته شد در طبیعت ریشه برخی درختان به دنبال مواد غذایی از روی سنگ ها و صخره ها عبور کرده و گاهی درون سنگ یا صخره نفوذ می کنند. همین روش در تربیت بن سای استفاده می شود که ریشه درون صخره نامیده می شود. در این روش ریشه درخت درون سنگ رشده کرده پس بنابراین فضای محدودی دارد و امکان توسعه ریشه و جذب مواد غذایی را ندارد بنابراین آب و مواد غذایی باید مرتب برای این مدل از درختان در دسترس باشد.

12- روش قایق

در طبیعت گاهی اوقات درختان شکسته یا ترک خورده به شکل عمودی افتاده و برخی شاخه ها از تنه آن  به سمت بالا رشد می کنند. پس از مدتی ریشه های جدید از تنه افقی شروع به رشد می کنند. افقی بودن تنه روی زمین علت نامگذاری این روش است.

13-روش شاری

با گذشت سالیان سال برخی از درختان در طبیعت به مرور زمان و در اثر بلایای طبیعی قسمتی از پوست تنه خود را از دست می دهند و قسمتی که از دست رفته به مرور زمان خشک می شود. همین حالت را در پرورش بن سای استفاده می کنند که در این روش با یک وسیله تیز قسمتی از پوست تنه را جدا می کنند که جلوه خشکیدگی به درخت می دهد و با مواد شیمیایی مخصوص رنگ آمیزی می کنند که این جلوه را بیشتر می کند. روش شاری یکی از جذاب ترین روش های تربیت بن سای است.

نکات قابل توجه در زمان خرید بن‌سای

در زمان خرید بن‌سای حتما به نکاتی که شرح داده می شود دقت کنید تا بتوانید یک گیاه بن سای سرحال و شاداب خریداری کنید.

1-  اگر مایل به خرید بن سای هستید بهتر است این کار را در فصل بهار که زمان رشد و پربار شدن بن سای هست انجام دهید.

2- در هنگام خرید با انگشت کمی ساقه گیاه را فشار دهید که کاملا سفت باشد، اگر ساقه نرم بود و یا لهیده شده بود بن سای مناسبی برای خرید نیست.

3- ریشه بن سای را بررسی کنید اگر داخل خاک لق می زند و محکم نیست بهتر است بن سای دیگری انتخاب کنید.

4- برگ های گیاه را بررسی کنید، زیر برگ ها، قسمت هایی که برگ به ساقه متصل شده است و نوک شاخه ها را با دقت مشاهده کنید که اثری از حشره یا آفت نباشد.

5- پس از اینکه گیاه موردنظرتون را خریداری کردید حتما تمام تنه و شاخه های گیاه در روزنامه یا کاغذ بپیچید تا در هنگام حمل به سمت منزل نور مستقیم آفتاب یا باد بن سای را اذیت نکند.

6- در منزل یک مکان با نور طبیعی و مناسب برای بن سای در نظر بگیرید و تا حد امکان از جا به جا کردن بن سای خودداری کنید. پس از این که گیاه به منزل می آورید از یک تا دو هفته گیاه دچار شوک جا به جایی از محیط قبلی به محیط جدید شده و دچار ریزش برگ می شود این حالت طبیعی بوده و اجازه دهید گیاه با محیط شما سازگار شود.

7- در روزهای اولیه خرید بن سای به هیچ وجه بن سای را کود ندهید. کوددهی بن سای باید حدود یک یا دو ماه پس از سازگار شدن گیاه با محیط جدید و در فصل رشد (بهار و تابستان) انجام شود.

8- بن سای نیاز ضروری به رطوبت دارد اگر رطوبت لازم برای بن سای فراهم نشود دچار ریزش برگ یا برگ سوختگی می شود. این موضوع در روزهای اولیه خرید و انتقال به منزل اهمیت بیشتری دارد به علت این که معمولا محیط قبلی رطوبت بیشتری از محل جدید آن دارد. پس حتما در منزل یک ظرف آب درباز کنار گلدان قرار دهید تا به مرور زمان تبخیر شود و رطوبت بن سای را فراهم کند و یا اینکه یک جزیره برای گلدان بن سای ایجاد کنید، برای این کار زیر گلدانی گلدان بن سای را پر از سنگریزه کنید گلدان را روی سنگها قرار دهید و مقداری آب روی سنگ ها بریزید تا به مرور آب در زیر گلدانی تبخیر شده و رطوبت مورد نیاز بن سای را تامین کند.

شرایط نگهداری بن سای

خاک بن سای

ترکیب خاک بن سای معمولا مخلوطی از پیت موس، کوکوپیت و پرلیت است که بتواند رطوبت لازم را در خود حفظ کند. خاک بن سای باید قابلیت نگهداری و ذخیره آب را داشته باشد و زهکشی مناسبی داشته باشد. ترکیب خاک گونه های مختلف گیاهی متفاوت است. سوزنی برگ ها به خاک هایی با زهکشی بالا نیاز دارند و پهن برگان به خاک هایی مرطوب نیاز دارند. اگر لازم بود که خاک گلدان را اصلاح کنید با افزایش شن به خاک می توانید زهکشی خاک را بیشتر کنید و افزایش رس موجب سنگین شدن خاک شوید.

کود دهی بن سای

به علت این که خاک های بن سای معمولا نسبت زیادی کوکوپیت و پرلیت دارند که عاری از مواد غذایی هستند، تامین مواد تغذیه ای و کوددهی برای بن سای ضروری می باشد. بهتر برای کوددهی بن سای از کودهای محلول در آب و مایع مخصوص بن سای تهیه کنید. کوددهی باید برنامه ریزی شده باشد و در فصول رشد انجام پذیرد. اگر کوددهی به اشتباه انجام شود و در هر وعده کوددهی میزان کوددهی بالا باشد گیاه مسموم شده و دچار سوختگی ریشه و برگ سوختگی می شود. کود های مایع که برای بن سای در نظر گرفته شده است دارای تمامی عناصر ماکرو و میکرو می باشند که نیاز های اصلی بن سای را تامین می کند.

زمان کوددهی بن سای در اوایل فصل بهار می باشد که در این فصل گیاه وارد مرحله رشد شده و کوددهی می تواند به رشد درست گیاه کمک کند. کوددهی از فصل بهار شروع شده تا تابستان باید ادامه داشته باشد. اوایل فصل پاییز باید برنامه کوددهی لغو شود و به گیاه استراحت داده شود.

آبیاری بن سای

بن سای نیاز به آبیاری برنامه ریزی شده و منظم دارد. به هیچ عنوان بن سای نباید در معرض خشکی قرار بگیرد یا حالت غرقابی داشته باشد پس در زمان آبیاری دقت شود آب زیادی به گلدان داده نشود. روش صحیح آبیاری تا حدی است که خاک مرطوب شود و آب اضافی از زهکش گلدان خارج گردد. اکثر گیاهان از جمله بن سای در فصول گرم سال به آبیاری بیشتری نیاز داشته پس برای آبیاری به فصول دقت شود و در فصل زمستان از میزان آبیاری کم شود. به طور معمول در فصول گرم سال یک تا دو بار در هفته آبیاری برای بن سای کفایت می کند و در فصول سرد سال هر یک هفته یک بار.

نور بن سای

نور مستقیم آفتاب برای درختچه بن سای مناسب نبوده و موجب سوختگی برگ های گیاه می گردد. بن سای به مکانی با نور غیر مستقیم و کافی نیاز دارد. محیط بن سای باید روشن و دارای نور غیر مستقیم باشد. البته اگر در منزل محدودیت نور کافی دارید می توانید از انواع روش های مصنوعی و لامپ های فلورسنتی برای تامین نور مناسب استفاده کنید.

دمای بن سای

دمای منزل برای بن سای مناسب است. بن سای معمولا محیط هایی با دمای 19 تا 23 درجه را می پسندد و رشد مناسبی در چنین محیطی خواهد داشت. اگر بن سای در نزدیک پنجره قرار می گیرد حتما توجه کنید که اختلاف دمای شدید در فصول گرم و سرد را تجربه نکند و محیط متعادل باشد. اگر برای تامین نور از نورهای مصنوعی استفاده کنید دقت کنید با فاصله مناسب حباب های نوری قرار بگیرند تا گرمای زیاد گیاه را اذیت نکند.

رطوبت بن سای

برای تامین رطوبت بن سای بهتر است از روش جزیره در زیر گلدانی یا قرار دادن ظروف درباز پر از آب کنار گلدان استفاده کنید، البته اکثرا روش اسپری آب و غبارپاشی روی برگ های گیاه را توصیه می کنند که بهتر است این کار انجام نشود به علت این که اگر اسپری آب با آب کلردار و پر املاح باشد باعث ایجاد لک روی برگ ها می شود و همچنین اگر گیاه دچار بیماری شده باشد اسپری آب باعث می شود که بیماری به تمام قسمت های گیاه شیوع پیدا کند.

مراقبت های ویژه از درختچه بن‌سای

1- بن سای به آب کلردار حساس است، بهتر است برای آبیاری حتما از یک تا دو ساعت قبل آب را بیرون نگه دارید تا کلر آن ته نشین شود. میزان آبیاری گیاه به نحوی باشد که گیاه در کل مرطوب باشد و ریشه دچار تنش خشکی نشود.

2- معمولا ترکیب خاک بن سای مواد تغذیه چندانی ندارد پس بهتر است برای تقویت گیاه از کودهای مخصوص بن سای استفاده گردد.

3- برای این که شکل تربیتی که برای گیاه خود در نظر گرفتید ماندگاری داشته باشد لازم است که به طور مرتب گیاه هرس شود. 

4- بن سای به اختلاف دمای شدید حساس است در محیطی نگهداری شود که خیلی سرد یا خیلی گرم نباشد و از لحاظ دمایی در تعادل باشد.

5- بهتر است بن سای در فضای باز و بیرون نگهداری نشود. محیط بیرون دارای تغییرات دمایی بوده و نمی توان نور آن را کنترل کرد به همین جهت بن سای دچار آسیب جدی می شود.

آفات و بیماری های بن سای

درختچه بن سای گیاهی حساس و نیاز به نگهداری با دقت بالا دارد در صورت مشاهده هر کدام از نشانه هایی که در متن زیر شرح داده می شود به گیاهپزشک مراجعه کرده و پس از تشخیص آفت اقدام به مبارزه با آفت کنید. پس از این که دستور مبارزه با آفت داده شد برای این که حساسیت گیاه را متوجه شوید بر روی قسمت هایی از بن سای امتحان کنید و مقاومت گیاه را بسنجید و پس از سنجش مقاومت گیاه شروع به سمپاشی کنید.

1- شپشک ها

شپشک ها از خطرناک ترین آفت های حمله کننده به بن سای هستند که به علت این که مکنده هستند سریع به تغذیه از برگ ها و ساقه ها می کنند و گیاه را ضعیف می کنند که نشانه های آن خشک شدن برگ های گیاه و ریزش شدید برگ می باشد. مشخصات ظاهری شپشک ها به رنگ های قهوه ای تیره یا روشن، سفید، قرمز و ... هستند که بیشتر در پشت برگ ها و لبه های نازک شاخه ها مشاهده می شوند.

2- مگس سفید

 این حشره بلافاصله شروع به تخم گذاری می کند که دارای تخم های سفید رنگ هست که در پشت برگ ها ظاهر می شود.

3- شپشک های نرم تن

شپشک نرم تن قهوه ای رنگ بوده که از شیره گیاهی تغذیه می کند و علائمی که در گیاه ایجاد می کند زردی برگ های گیاه می باشد.

4- تریپس ها

حشراتی کوچک و بالدار هستند که از شیره گیاهی تغذیه می کنند. آفاتی که از شیره گیاه تغذیه می کنند به سرعت گیاه را ضعیف می کنند و باید سریع با آن ها مقابله شود.

5- کنه ها

 کنه معمولا در سطح پشتی برگ ها و محل اتصال شاخه ها به تنه زندگی می کند و با ترشحات خود موجب بسته شدن منفذ های گیاه شده و گیاه را ضعیف می کند.

6- سوسک ریشه خوار 

سوسک هایی هستند که به ریشه ها حمله کرده و موجب خشک شدن گیاه می شوند.

7- چوب پنبه ای شدن

در صورتی که گیاه در محیطی خیلی مرطوب با نور کم قرار بگیرد برگ ها به شکل چوب پنبه ای در می آیند.

8- کپک سیاه

کپک سیاه بیماری قارچی که به صورت دوده هایی سیاه رنگ در پشت برگ ها ظاهر می شود.

9- پژمردگی

این مشکل می تواند از فساد ریشه گیاه یا دمای بالا باشد.

10- سفیدک ها 

در آبیاری زیاد و اسپری آب بر روی برگ ها سفیدک ها تشدید می شوند که علائم آنها لکه های سفید رنگ بر روی برگ هاست.

11- زنگ ها

زنگ ها به شکل لکه های قهوه ای مایل به قرمز هستند که روی برگ ها ایجاد می شوند. 

نکته

تمامی تصاویری که در متن بالا مشاهده می شود از نمونه های وارداتی این گیاه می باشد. ممکن است که همه نمونه ها در مقطع خاصی در کشور موجود نباشد. این تصاویر صرفا برای آشنایی شما با انواع نمونه های این گیاه بوده است. به امید آنکه روزی در کشورمان تمامی این نمونه ها را تولید کنیم.